Specifiek - Generiek (6 november 2011)

Het meest fundamentele van kennis is dit specifiek - generiek verhaal. Je leert iets in de ene situatie en je kunt het toepassen in een andere situatie. Als je een diep inzicht hebt in de materie dan ontstaat een zogenaamde grote wendbaarheid. Als de situatie waarin je het geleerd hebt heel erg verschilt van de situatie waarin je het toegepast hebt, dan heeft het geleerde een grote wendbaarheid. Mensen noemen dit inzicht. De tegenhanger hiervan is het zogenaamde uit je hoofd leren: iemand leert een trucje in de ene situatie en past het trucje rücksichtslos toe in een andere situatie. We ervaren dit als "hij heeft het niet echt begrepen". Als we les geven of als we kennis toetsen, dan letten we speciaal op die wendbaarheid: weet de gebruiker het in een andere situatie ook nog juist toe te passen? Vooral als die andere situatie heel anders is en veel afleidende zaken bevat, dan vinden we dat iemand het goed begrepen heeft.

Eigenlijk is dit fenomeen heel erg moeilijk te begrijpen want hoe ontdek je nu precies wat er generiek was in die eerste situatie zodat je weet wat je moet doen in die tweede situatie? Een moeilijk proces van veronderstellingen genereren en toetsen... Deze veronderstellingen bestaan uit patronen, causale verbanden en modellen. Zie bijv. Gagné's taxonomy.

Volgens mij zit deze specifiek-generiek gedacht ook achter de Open Data concepten. Er worden data gepubliceerd die zijn ontstaan in een specifieke situatie. Bij Open Data wordt ervan uitgegaan dat deze data ook bruikbaar zijn in andere situaties: de specifieke data worden beschouwd als generiek. Of de data ook bruikbaar zijn in een andere specifieke situatie, wordt overgelaten aan de hergebruiker. Eventueel verdiept de hergebruiker zich in de situatie (context) waarvoor de data zijn gecreëerd, om zo bruikbare afleidingen te maken die de data (meer) toepasbaar maakt voor zijn eigen situatie. Volledig toepasbaar gaat nooit lukken. De eigen situatie bevat altijd zaken die specifiek zijn voor de eigen situatie. Maar 'toepasbaar genoeg' is hier het sleutelwoord: Het aantal keer en de mate waarin het fout gaat, is aanvaardbaar voor de hergebruiker. Gezien het succes van Open Data moeten ik concluderen dat data voor veel situaties al snel toepasbaar genoeg zijn.